Kunst voor reclame. Van Son’s reclameplaten

Bron: Beelddocumentatie RKD

In mijn onderzoek naar Hans von Bartels (1856-1913) voor het Katwijks Museum* stuitte ik in de beelddocumentatie van het RKD op de hiernaast afgebeelde reclameplaat.

Philip van Son (1850-1936) startte in oktober 1872 in Deventer met de productie van zegellak en kleefstoffen. Niet veel later werden hier schrijfinkten en boekdrukinkt aan toegevoegd. In 1921 verhuisde de fabriek naar Hilversum. Tot aan het begin van 2018 was Van Son’s een familiebedrijf. Het bedrijf bestaat nu nog steeds en voert nog de familienaam, maar werd aan het begin van dit jaar overgenomen.

Eigen en geleende ontwerpen

In de reclame-uitingen van de inkt- en verffabriek maakte Van Son meer dan eens gebruik van schilderijen. Andere reclameplaten werden door ontwerpers speciaal gemaakt. Op de website het Geheugen van Nederland is de prachtige affiche van Frits van Alphen (1894-1980) uit 1920 te zien (vanwege de auteursrechten niet op deze pagina gereproduceerd, maar te zien via deze link). Gekleurde schilderijen van een kunstenaar als Hans von Bartels leenden zich natuurlijk uitstekend voor de uitingen van een fabriek voor drukinkten.

‘Superieure artistieke reclame’

Ook van het werk van Jan Sluijters (1881-1957)** werd dankbaar gebruik gemaakt. In het schilderij, waarop hij zijn toekomstige vrouw Greet van Cooten schilderde, liet Sluijters de natuurlijke kleuren los: hij schilderde haar huid roze en blauw, gebruikte felle contourlijnen en een achtergrond in vibrerende kleuren. In De Maasbode (25 sept. 1926) werd toegelicht waarom de fabriek voor dit werk van Sluijters had gekozen:

‘Toen de directie van van Son’s Inkt en Verffabrieken te Hilversum het plan opvatte, weer een reclameplaat uit te geven, heeft zij een goeden inval gehad. Noodig was een plaat, die een zoo uitgebreid mogelike kleurenschaal zou demonstreeren en besloten werd een onderzoek in te stellen bij verschillende Hollandsche schilders en na te gaan, of zich niet een kunstwerk liet uitzoeken van hoog artistiek gehalte, geschapen uit vrije inspiratie en toch van een kleurenrijkdom en toonschakeering als voor een verffabriek gewenscht. Het zal wel geen verwondering wekken, dat de ondernemende directie een schilderij van haar gading vond in het oeuvre van een verwoed colorist als Jan Sluyters. Diens “Lezende jonge vrouw” uit 1911, een brillant en gloedvol werk, werd gereproduceerd. Het geheel is een voortbrengsel van Hollandsche grafische techniek: verveelvoudigd door Van Leer & Co. en gedrukt met de offset-inkten van de firma van Son. De reproductie is feilloos en de plaat, waarop de firma-naam bescheiden is aangebracht, is een voorbeeld van superieure artistieke reclame.’

Volgens het Utrechtsch Prov. en Sted. Dagblad (28 september 1926) was het schilderij van Sluijters in bezit van M. van Son, directeur van de fabriek. Van Son deed met zijn reclame doelbewust een poging de reclame in zijn vakgebied te verfraaien:

‘Blijkens een door de firma bijgevoegd prospectus wil zij hiermede belichamen een eerste poging harerzijds om het peil der banale propaganda – in de grafische verfbranche volgens haar veelal overheerschend – te verlaten en ervoor in de plaats te stellen: kunst, in dienst van een niettemin doelbewuste en doelmatige reclame.’

* De tentoonstelling over Hans von Bartels is van 10 juli tot en met 10 november 2018 te zien in het Katwijks Museum. Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde tentoonstellingscatalogus met een artikel van mijn hand: ‘Wat je ziet, kun je ook schilderen, als je zien en schilderen kunt’. De catalogus verschijnt bij WBOOKS.

** Momenteel werk ik mee aan de tentoonstellingscatalogus bij de tentoonstelling ‘Jan Sluijters. De wilde jaren’, verwacht in het Noordbrabants Museum van 17 november 2018 t/m 7 april 2019.