Jan Sluijters. De Wilde Jaren
Na maanden hard werken is de prachtige tentoonstellingscatalogus ‘Jan Sluijters. De Wilde Jaren’ verschenen! Ik schreef het derde hoofdstuk en was samen met conservator Helewise Berger verantwoordelijk voor de eindredactie van het boek. Het resultaat is fantastisch, en de tentoonstelling in Het Noordbrabants Museum ook: tot en met 7 april 2019 te bewonderen in Den Bosch.
Het werk gaat door
Als zelfstandig ondernemer gaat het werk non-stop door. Ook op dagen dat je ‘vrij’ bent, kijk je nog even of er nieuwe mail is, kun je gebeld worden, komen er kansen langs waarop je wilt reageren.
Op geplande werkdagen – kinderen uit huis, geen privéafspraken, de was die bewust blijft liggen – is het de bedoeling dat je werkt. Dit klinkt eenvoudig, maar de zzp-praktijk kan anders zijn. Het is de bedoeling dat je werkt: ook als je je eens wat minder gemotiveerd voelt. Ook als je ziek bent. En ook als er iets naars met een familielid gebeurt.
Vorige week werd mijn schoonvader plotsklaps in het ziekenhuis opgenomen en onzekere dagen volgden. Dagen waarin niets anders van belang was dan dat hij beter zou worden. En ja, daarbij moest ook ons huishouden een beetje blijven lopen, zeker met twee kleine kinderen. Het werk kwam even op de laatste plaats. Niet perse bewust, maar de concentratie om me aan een nieuw stuk te zetten ontbrak volledig. Ik was moe, uitgeput, en mijn gedachten waren alleen maar bij de toestand in het ziekenhuis. Toch tikten deadlines door. Ik werd me bewust van het grote verschil met het werken voor een baas. Bij de baas kun je je afmelden – hoewel jouw afwezigheid daar natuurlijk ook voor problemen kan zorgen, kunnen er ook zaken door collega’s worden overgenomen. In mijn geval heb ik geen collega’s om op terug te vallen, die dingen van mij kunnen oppakken, mijn tekst kunnen afmaken zodat de uitgever niet hoeft te wachten. Het werken als zelfstandige biedt zoveel voordelen, maar hier werd ik geconfronteerd met een groot nadeel.
Toch, bedenk ik me nu, terwijl ik me een week later weer achter mijn laptop heb gezet en de concentratie probeer terug te vinden, toch biedt het ook op dit specifieke punt een voordeel. Het werken aan het liefste wat ik doe, alleen aan de keukentafel, helpt me om mijn gedachten even stop te zetten. Het vangen van het vroege werk van Jan Sluijters in een kort artikel, of het schrijven van een hoofdstuk over vergeten kunstenaar Quirijn van Tiel: het verzet mijn zinnen. Ik schrijf over iets waar ik het meeste van houd en het neemt me even mee naar een andere werkelijkheid, één die niet van mij werkend aan die keukentafel is. En mijn schoonvader? Die is toevallig verzot op kunst. En als hij beter is, dan laat ik hem mijn werk lezen.
Netwerkborrel voor zelfstandige kunsthistorici uitgesteld!
De eerste editie van de netwerkborrel voor zelfstandige kunsthistorici was een succes! Een mooie groep zelfstandigen uit het hele land, uiteenlopend van starters tot ervaren professionals, wisselde in informele setting ervaringen en tips uit. Op 19 oktober organiseert de VNK-sectie Zelfstandigen de tweede editie. Wil jij graag je netwerk uitbreiden, gemotiveerd raken door een verrassend gesprek en leren van een andere ondernemer? Dan zien we je graag op de volgende VNK-netwerkborrel! Let op! De borrel is tot een nader te bepalen moment uitgesteld!
Datum en tijd: nader te bepalen (uitgesteld)
Locatie: Het Gegeven Paard, Vredenburgkade 11 Utrecht (vlakbij uitgang Hoog Catherijne)
Ook andere geïnteresseerde kunsthistorici zijn van harte welkom!
Aanmelden is niet nodig.
Kunst voor reclame. Van Son’s reclameplaten
Bron: Beelddocumentatie RKD
In mijn onderzoek naar Hans von Bartels (1856-1913) voor het Katwijks Museum* stuitte ik in de beelddocumentatie van het RKD op de hiernaast afgebeelde reclameplaat.
Philip van Son (1850-1936) startte in oktober 1872 in Deventer met de productie van zegellak en kleefstoffen. Niet veel later werden hier schrijfinkten en boekdrukinkt aan toegevoegd. In 1921 verhuisde de fabriek naar Hilversum. Tot aan het begin van 2018 was Van Son’s een familiebedrijf. Het bedrijf bestaat nu nog steeds en voert nog de familienaam, maar werd aan het begin van dit jaar overgenomen.
Eigen en geleende ontwerpen
In de reclame-uitingen van de inkt- en verffabriek maakte Van Son meer dan eens gebruik van schilderijen. Andere reclameplaten werden door ontwerpers speciaal gemaakt. Op de website het Geheugen van Nederland is de prachtige affiche van Frits van Alphen (1894-1980) uit 1920 te zien (vanwege de auteursrechten niet op deze pagina gereproduceerd, maar te zien via deze link). Gekleurde schilderijen van een kunstenaar als Hans von Bartels leenden zich natuurlijk uitstekend voor de uitingen van een fabriek voor drukinkten.
‘Superieure artistieke reclame’
Ook van het werk van Jan Sluijters (1881-1957)** werd dankbaar gebruik gemaakt. In het schilderij, waarop hij zijn toekomstige vrouw Greet van Cooten schilderde, liet Sluijters de natuurlijke kleuren los: hij schilderde haar huid roze en blauw, gebruikte felle contourlijnen en een achtergrond in vibrerende kleuren. In De Maasbode (25 sept. 1926) werd toegelicht waarom de fabriek voor dit werk van Sluijters had gekozen:
‘Toen de directie van van Son’s Inkt en Verffabrieken te Hilversum het plan opvatte, weer een reclameplaat uit te geven, heeft zij een goeden inval gehad. Noodig was een plaat, die een zoo uitgebreid mogelike kleurenschaal zou demonstreeren en besloten werd een onderzoek in te stellen bij verschillende Hollandsche schilders en na te gaan, of zich niet een kunstwerk liet uitzoeken van hoog artistiek gehalte, geschapen uit vrije inspiratie en toch van een kleurenrijkdom en toonschakeering als voor een verffabriek gewenscht. Het zal wel geen verwondering wekken, dat de ondernemende directie een schilderij van haar gading vond in het oeuvre van een verwoed colorist als Jan Sluyters. Diens “Lezende jonge vrouw” uit 1911, een brillant en gloedvol werk, werd gereproduceerd. Het geheel is een voortbrengsel van Hollandsche grafische techniek: verveelvoudigd door Van Leer & Co. en gedrukt met de offset-inkten van de firma van Son. De reproductie is feilloos en de plaat, waarop de firma-naam bescheiden is aangebracht, is een voorbeeld van superieure artistieke reclame.’
Volgens het Utrechtsch Prov. en Sted. Dagblad (28 september 1926) was het schilderij van Sluijters in bezit van M. van Son, directeur van de fabriek. Van Son deed met zijn reclame doelbewust een poging de reclame in zijn vakgebied te verfraaien:
‘Blijkens een door de firma bijgevoegd prospectus wil zij hiermede belichamen een eerste poging harerzijds om het peil der banale propaganda – in de grafische verfbranche volgens haar veelal overheerschend – te verlaten en ervoor in de plaats te stellen: kunst, in dienst van een niettemin doelbewuste en doelmatige reclame.’
* De tentoonstelling over Hans von Bartels is van 10 juli tot en met 10 november 2018 te zien in het Katwijks Museum. Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde tentoonstellingscatalogus met een artikel van mijn hand: ‘Wat je ziet, kun je ook schilderen, als je zien en schilderen kunt’. De catalogus verschijnt bij WBOOKS.
** Momenteel werk ik mee aan de tentoonstellingscatalogus bij de tentoonstelling ‘Jan Sluijters. De wilde jaren’, verwacht in het Noordbrabants Museum van 17 november 2018 t/m 7 april 2019.
Opening Isaac Israels en Gijs Bosch Reitz bij Studio 2000 Blaricum
Toelichting op Isaac Israels bij opening Studio 2000
Zondag 4 februari opende bij Kunsthandel Studio 2000 een dubbelexpositie van Isaac Israels (1865-1934) en Gijs Bosch Reitz (1860-1938): twee kunstenaars die wat betreft bekendheid bijna loodrecht tegenover elkaar staan. Van Bosch Reitz hebben slechts een handvol gelukkigen gehoord; Israels daarentegen is één van Nederlands beroemdste schilders.
Internationaal kunstenaar Isaac Israels
Isaac Israels, Meisje met hoed. Collectie Studio 2000
Zowel Israels als Bosch Reitz reisden en werkten op uiteenlopende plekken en beiden kunnen een internationaal kunstenaar genoemd worden. Ondanks vreemde grond en vreemde luchten, zo werd geschreven over Israels*, ondanks sterke invloeden van buitenlandse kunstopvattingen, werd de oorspronkelijkheid van de kunstenaar niet aangetast. Het reizen en trekken door vreemde landen ontwikkelde en versterkte zijn eigen opvattingen. In zijn behandeling van de buitenlandse motieven, in sfeer en toon zo anders dan de Hollandse onderwerpen, bleef de schilder zichzelf trouw.
De oorspronkelijkheid van Gijs Bosch Reitz
Gijs Bosch Reitz, Zelfportret. Collectie Studio 2000
Deze eerlijkheid en oorspronkelijkheid is minstens zo aanwezig in het werk van Israels’ tijdgenoot, Bosch Reitz. Na mijn introductie op het werk van Isaac Israels opende Jan Pieter Six de expositie met een toelichting op het leven van zijn oudoom Bosch Reitz. Als familielid draagt de heer Six het oeuvre van Bosch Reitz nog altijd een warm hart toe, en een groot deel van de werken van Bosch Reitz is nog altijd in bezit van de familie. De kunstenaar schilderde aan het einde van zijn leven nauwelijks meer. Het rondzingende verhaal dat dit te wijten was aan zijn steeds slechter wordende ogen wordt door de heer Six in twijfel getrokken, zo vertelde hij me op de opening: het kleine zelfportretje van de oudere kunstenaar doet inderdaad ook anders vermoeden. De brillen van de kunstenaar, met volgens dhr. Six slechts bescheiden, dunne brillenglazen, bevestigen dit vermoeden. Het lijkt aannemelijker dat de voorkeur van de kunstenaar steeds meer uitging naar het verzamelen van Oosterse kunststukken en het vergaren van kennis erover. Deze voorkeur kon hij volop tot uitdrukking brengen in zijn positie bij het Metropolitan Museum of Art, waar hij hoofd van de Oosterse afdeling werd.
Gijs Bosch Reitz, De haven van St. Ives, ca. 1895. Collectie Studio 2000